.jpg "Thôi Về")
Về Một Bài Thơ Của NGƯỜI TRÒ CŨ : MỘC CHÂU
TRƯƠNG CÔNG HẢI
Xưa, thời buổi gạo châu củi quế, không ít lần lên lớp mà không ăn sáng, tuy có chút quáng gà nhưng chưa đến nỗi phải đọc nhầm ba chữ Họ Và Tên trong sổ điểm thành ra Hồ Văn Tền, như mấy bạn hay đùa khéo.
Bởi cái tên có vần A đầu sổ là Thái Ngọc Anh, em học khá môn văn, biết đàn hát, lại có giọng ngâm thơ, nên rất ấn tượng, khó mà quên.
Nay, lang thang trên tập tuyển thơ “Mở Cửa Mùa Xuân”,bắt gặp mấy bài thơ của Mộc Châu, qua lời giới thiệu mới biết đó là Thái Ngọc Anh, người trò cũ của 45 năm về trước. Tự nhiên lòng thấy vui vui nên không thể không động bút để có đôi lời giới thiệu đến bạn đọc. Dưới đây là bài thơ:
CỔ TÍCH MÙA THU
Có lẽ nào từ hoang sơ cổ tích
Bóng ai đi theo gió hát giao mùa
Ta lắng tiếng mưa thu trầm cung bậc
Ơi Ngưu Lang còn giữa bến Ngân xưa
Mùa trở gió, hanh hao nhành nắng sót
Muộn bước tình trăng nghiêng nửa vành thôi
Ta lạc ai giữa muôn trùng thu cũ ?
Chưa ngày về tương tư ngập hồn tôi
Mưa thu lạnh vàng phai bao nỗi nhớ
Phố buồn tênh hoa tím rụng rơi rơi
Chỉ còn lại nụ hôn nào rất vội
Tóc mây buông hờ hững trên vai.
Ngày theo mùa,thu đi trong kỷ niệm
Hạt bụi nào nở muộn giữa bàn tay ?
Mưa thơm quá môi ai chiều ngóng đợi
Dù chút tình vừa trở gió heo may.
MỘC CHÂU
Mới đọc, thoạt nghe như dư âm của một mối tình dang dỡ, nhưng không phải, may thôi lại nghĩ oan.
Cổ Tích Mùa Thu chỉ là chuyện kể về mùa thu, mùa của những chiếc lá lìa cành gợi nỗi chia ly, mùa của ngọn gió heo may se lạnh tâm hồn.
Có sắc thu nào đẹp hơn hình ảnh về cảnh chia ly trong Chinh Phụ Ngâm: “Người lên ngựa, kẻ chia bào/Rừng phong, thu đã nhuốm màu quan san.”
Tâm hồn người nghệ sỹ thường nhạy cảm trước mỗi độ thu về, như Lưu Trọng Lư với con nai vàng ngơ ngác, Đoàn Chuẩn với anh mong chờ mùa thu hay ngoài hiên giọt mưa thu thánh thót rơi của Đặng Thế Phong…Tất cả họ đều gởi vào đó những nỗi chơi vơi hay niềm nhớ vu vơ không có gì là cụ thể cả.
Và Cổ Tích Mùa Thu của Mộc Châu cũng không là ngoại lệ.
Tổng quan về thủ pháp nghệ thuật toàn bài thơ, thì ở đây, bài thơ không hề ẩn dụ mùa thu, mà là mùa thu được dùng như một thi liệu để nhà thơ ẩn dụ vào đó nụ bâng khuâng vừa chớm nở trong tâm hồn, như ý của một câu: “ \Hạt bụi nào nở muộn giữa bàn tay”.
Bài thơ mở đầu bằng một câu hỏi tu từ: “Có lẽ nào”, đây là cách đặt vấn đề để gắn mạch cho chuyện Cổ Tích Thu.
“Có lẽ nào từ hoang sơ cổ tích
Bóng ai đi theo gió hát giao mùa
Ta lắng tiếng mưa thu trầm cung bậc
Ơi Ngưu Lang còn giữa bến Ngân xưa”
Người chia tay trong thơ không cụ thể, chỉ là “Bóng ai đi” và “Ta lắng tiếng mưa thu trầm cung bậc” phải chăng là một hoài niệm mơ hồ bởi sự xao động của tâm hồn khi lắng nghe tiếng mưa thu thánh thót, điệu bổng trầm để tim đập nhịp tình say.
Khổ dạo đầu của bài thơ nghe như một khúc nhạc lòng, nhà thơ đã quán niệm đời tình của mình trong ký ức vào một mùa thu từ thời xa xưa thẳm.
Nếu khổ thơ đầu là một lời cảm nhận Thu trong hoài niệm, thì khổ thứ hai là một nhận thức về Thu: “ Mùa trở gió hanh hao nhành nắng sót/Muộn bước tình trăng nghiêng nữa vành thôi/Ta lạc ai giữa muôn trùng thu cũ/chưa ngày về tương tư ngập hồn tôi”.
Khổ thơ vỏn vẹn chỉ bốn câu mà nhà thơ đã gói trọn hai ý chuyển đổi rất tự nhiên. Một là chuyển mùa từ hạ sang thu: “Mùa trở gió hanh hao nhành nắng sót.” Hai là chuyển đổi chủ thể đại từ, từ cái Ta khách quan được đổi nhẹ nhàng qua cái Tôi bản ngã bằng hai câu thơ tự vấn:
“Ta lạc ai giữa muôn trùng thu cũ
Chưa ngày về tương tư ngập hồn tôi.”
Ngay cả vầng trăng Thu khuyết, dưới cảm thức của Mộc Châu nó không còn là một nữa trăng ai oán như trong thơ Hàn Mặc Tử:
“Hôm nay có một nửa trăng thôi
Một nữa trăng kia ai cắn vỡ rồi.”
Vành trăng thu khuyết trong thơ Mộc Châu là nửa vành trăng mơ, nhà thơ công nhận nó bằng một lý giải được hư cấu nhẹ nhàng là do “Muộn bước tình” nên “Trăng nghiêng nửa vành thôi”. Góc nhìn trăng của nhà thơ không đi từ định mệnh khổ đau,mà từ nhận thức về một nỗi xôn xao, niềm mong đợi vu vơ trước ngọn gió giao mùa, để rồi lòng thấy bâng khuâng như thể
“Ta lạc ai giữa muôn trùng thu cũ”.
Thực ra trong đời thực, nhà thơ đã chẳng muộn bước tình nào và cũng không lạc mất ai cả, có chăng là một cảm giác chơi vơi như thấy tự lạc mất chính mình.
Kiểu như họ Trịnh, dù chỉ là khách quan khi “Nhìn Những Mùa Thu Đi” nhưng lòng vẫn cảm thấy dường như “Nghe tên mình vào quên lãng, nghe tháng ngày chết trong thu vàng”.
Trình tự tư duy của nhà thơ đi từ cảm thức đến nhận thức, từ cái Ta chung đến cái Tôi riêng bản thể, nên khi vào đến khổ thơ thứ ba thì hồn thơ đã không thể nào thoát ra khỏi được lực quán tính trước một sắc thu quyến rũ để lụy mình vào nỗi nhớ mông lung đầy tiếc nuối:
“Mưa thu lạnh vàng phai bao nỗi nhớ
Phố buồn tênh hoa tím rụng rơi rơi
Chỉ còn lại nụ hôn nào rất vội
Tóc mây buông hờ hững trên vai”.
Một loạt tính từ gợi tả đan xen từ láy cùng với một thi ảnh đẹp lãng mạn “ Phố buồn tênh hoa tím rụng rơi rơi đã khiến hồn thơ được đẩy nhanh hơn vào miền cảm xúc của người đọc.
Mưa thu lạnh mà nỗi nhớ thì vàng phai, phố đã buồn tênh lại còn rơi rơi hoa tím rụng, gợi nhớ một nụ hôn vội vàng thuở tóc còn hờ hững ngang vai.
Giọng thơ ẩn chứa bao điều, đâu rồi một thuở. Không còn sự nuối tiếc nào da diết hơn về một vùng ký ức mà hương sắc quyến rũ tự nhiên của mùa thu đã tự làm chất truyền dẫn, thẩm thấu vào hồn. Đây chính là ý tưởng vệ tinh bao quanh cái Tứ của bài thơ.
Sẻ không khó hiểu khi niềm nuối tiếc làm cầu nối để đưa nhà thơ về với bến bờ thực tại. Ở khổ thơ cuối cùng thì mơ mộng đã không còn, mùa thu trong khổ thơ này là mùa thu của hiện thực, Thu của băn khoăn, của sự xuôi theo toàn tập nỗi đời mình:
“Ngày theo mùa thu đi trong kỷ niệm
Hạt bụi nào nở muộn giữa bàn tay ?
Mưa thơm quá môi ai chiều ngóng đợi
Dù chút tình vừa trở gió heo may.”
Tình Thu rồi cũng qua đi, ngủ yên trong kỷ niệm. Hạt bụi phận đời dù muộn cũng đã nở giữa bàn tay. Mưa thu vẫn còn thơm để nhớ môi ai chiều ngóng đợi, dù chút tình vừa trở gió heo may.
Ở khổ cuối này nhà thơ đã không quên, một lần nữa cài vào thơ mình hình ảnh giọt mưa thu để lời tự tình thêm thánh thót và nhắc lại ngọn gió heo may gợi nỗi lòng thêm se lạnh.
Sắc thu được kéo dọc suốt bài thơ làm ta có cảm tưởng như nhà thơ đã níu mùa thu theo suốt cuộc đời mình rồi ký gởi vào đó biết bao hoài niệm khi mà tuổi đời đã đến độ thu về.
Giữa thơ và hồn người đều có sự hợp nhất, cho nên có thể coi bài thơ chính là một”mảnh đời thu”của nhà thơ vậy.
Cuối cùng, Người viết bài nầy cũng ăn theo được chút tự hào, vì ngày xưa trên bục giảng, người đã từng góp chút công khơi dậy hồn thơ, hun đúc chút văn phong cho cô trò trẻ.
Bài viết này không phải là bài bình giảng mà thuộc thể loại phê bình văn học thì cũng chẳng khác chi là chấm một bài làm năm xưa, chỉ khác là, giờ trả bài đã không còn trên lớp học mà lại nằm ở ngoài trường đời, và bài trả không hề ghi điểm số.
Bạn đọc thơ là người chấm điểm và Ngọc Anh đã được gọi tên trong phần Mục Lục của tập tuyển thơ “Mở Cửa Mùa Xuân”, trang số 54 đã ghi bằng chữ in hoa: Nhà Thơ Nữ - Mộc Châu
TRƯƠNG CÔNG HẢI.
Tháng 5/ 2025
Tác giả MỘC CHÂU & Người Thầy dạy học TRƯƠNG CÔNG HẢI
