.jpg "Hạ Buồn")
Những vùng có sông Tiền, sông Hậu chảy qua, mùa nước nổi thường bắt đầu vào tháng sáu đến giữa tháng mười âm lịch. Đâu đâu cũng thấy nước trắng xóa. Nước ngập nhà cửa, ruộng vườn, đường sá. Nước minh mông, linh láng cộng thêm những trận mưa giông, mưa rào, bão tố, khiến ta có cảm tưởng như mọi sinh hoạt ngưng đọng. Sự thật trái ngược. Người dân miền quê luôn bận rộn khi mưa xuống: họ chuẩn bị cày cấy, mạ mộng, o bế vườn tược. Người lớn việc lớn, trẻ nhỏ miền quê cũng tất bật với công việc thích thú hợp với tuổi thơ của mình.
Tôi còn nhớ năm tôi học Đệ Lục, ba tháng hè, tôi phải chăn vịt. Nhà ba má tôi chuyên nuôi vịt đẻ lấy trứng, mỗi sáng phải lùa vịt ra đồng cho chúng bắt ốc, bắt cua, tới giờ phải cho chúng ăn thêm lúa nữa. Vịt có ăn đầy đủ thì mới đẻ trứng nhiều. Trung bình một trăm vịt mái nếu săn sóc kỹ lưỡngmỗi đêm có thể đẻ từ bảy tới tám chục trứng.Vì lợi nhiều như thế nên ba tôi luôn nuôi hai hoặc ba trăm con vịt ở nhà. Đó là nguồn lợi thứ hai sau làm ruộng.
Tôi còn nhớ năm tôi học Đệ Lục, ba tháng hè, tôi phải chăn vịt. Nhà ba má tôi chuyên nuôi vịt đẻ lấy trứng, mỗi sáng phải lùa vịt ra đồng cho chúng bắt ốc, bắt cua, tới giờ phải cho chúng ăn thêm lúa nữa. Vịt có ăn đầy đủ thì mới đẻ trứng nhiều. Trung bình một trăm vịt mái nếu săn sóc kỹ lưỡngmỗi đêm có thể đẻ từ bảy tới tám chục trứng.Vì lợi nhiều như thế nên ba tôi luôn nuôi hai hoặc ba trăm con vịt ở nhà. Đó là nguồn lợi thứ hai sau làm ruộng.
Chăn vịt mọi người cứ tưởng là cực khổ lắm. Suốt ngày phải tò tò bên bầy vịt, suốt ngày phải ngâm chân dưới nước. Thật ra nếu có kinh nghiệm thì chăn vịt cũng có cái thú của nó: Mỗi sáng lối b ảy giờ lùa vịt ra đồng, người chăn chỉ bận rộn chừng nửa tiếng theo dõi xem vịt có tìm được mồi không (cua, ốc), nếu thấy chúng bắt được nhiêu cua, ốc thì cứ yên chí là bầy vịt của mình suốt ngày chỉ lẫn quẫn trong phạm vi một trăm thước xung quanh đó mà thôi.Bây giờ anh chăn mới tìm chỗ cao để độ bốn cái thùng chứa lúa sau khi rút bỏ lúa lép pha nước vào cho vịt khỏi bị nghẹn trong khi chúng vội vã ăn ( lúa và thùng chở theo xuồng). Bấy giờ rảnh rang, tôi mới lấy độ mười cần câu tìm đìa,ao,hoặc đám mạ cắm xuống chờ bắt cá. Xong tôi lùa bầy vịt cho chúng ăn cữ sáng. Từ giờ tới chiều khi đói vịt tự động lội về ăn, mình khỏi bận tâm nữa. Đã rảnh rang,tôi tìm cây lớn gần đó, leo lên cao vừa nghỉ ngơi vừa nhìn được cả bầy vịt ăn mồi gần đấy. Tôi tha hồ đọc tiểu thuyết mà không sợ ba má la rầy. Tôi cũng đọc sách học tôi mang theo mỗi lần ra đồng có đoạn nào hay tôi học thuộc lòng.Vì vậy sau ba tháng hè tôi bỗng dưng khá hơn về văn chương mà không biết tại sao.
Đọc chán lại lim dim thả hồn theo mộng,giựt mình tỉnh giấc mới nhớ đến bổn phận của mình. Đứng dậy đưa mắt nhìn bầy vịt chúng vẫn ngoan ngoản bắt mồi gần đó, tốp thì lội về thùng lúa ăn thêm .. Muốn chắc chắn không con nào lội quá xa bầy,người chăn vịt chỉ cân bắt chước chúng phát ra những tiếng “Cạp,Cạp” lớn ,vịt tưởng là đồng bọn gọi chúng cùng nhau phụ họa.Thế là tôi đã biết chúng ở đâu, có con nào đi xa bầy không. Giờ đi thăm câu,nếu được vài ba con cá lóc,buỗi cơm chiều sẽ thêm món canh chua cá. Rủi ro cá không cắn câu,sẵn có giỏ tôi đi xung quanh đìa, ao bắt ốc kho sả ớt cũng ngon chán..Năm giờ lùa vịt về chuồng. Một ngày qua.
Cũng vào kỳ nghỉ hè nầy, một kỷ niệm khiến tối nhớ mãi. Vào độ rằm tháng bảy nước sông trước nhà tôi có màu trắng đục thay vì màu nước cỏ như thường lệ.Trong bữa cơm tối ,ba tôi cho cả nhà biết,Tân Châu, Hồng Ngự nghe nói bị lụt,nay mai nước sẽ đỗ xuống tới vùng mình. Nghe để biết vậy thôi, cả nhà không ai quan tâm lắm.Những nhà hàng xóm người thì mài dao cán dài, người chuẩn bị lồng đèn để soi cá.
Đêm đó mưa như trút nước, gió giật từng cơn khiến ai nấy đều lạnh run. Mưa vừa dứt hạt mọi người đều đèn đuốc tiến về khu rừng cách nhà tôi chừng non cây số. Tôi cũng muốn nhập đàn với mọi người nhưng ba tôi không cho. Tuy tôi cũng thích bắt cá nhưng phải lội vô khu rừng tôi từng nghe đồn có nhiều ma trong đêm tối tăm, mưa gió như đêm nay ,tôi chào thua và vào buồng quấn mền ngủ ngon lành. Sáng sơm tôi chạy sang nhà hàng xóm nghe ngóng tin tức. Ai đi soi cá đêm rồi đều có kết quả. Bác Mười nôm được vài con cá kết to, anh Bảy chém hai cá lăn,một cá leo. Ai ai cũng vui vẻ, còn tôi chạy về nhà chuẩn bị thả vịt.
Bầy vịt hôm nay có chút gì khác thường, chín mười con bu quanh một chỗ vừa rỉa tìm mồi, hỉnh thoảng lại nhảy dưng lên, dang ra rồi xúm nhau nhào vào như trước, nhiều toán đều như vậy. Theo thói quen, tôi trở lại xuông tìm cây roi cau (giống như cây gậy,đẽo bằng thân cây cau già, cứng và chắc. Dân miền quê thường mang theo khi đi ruộng hay vào rừng, nó như là một thứ vũ khí chống lại rắn, rít,chó dữ), đồng thời xách thêm cái giỏ chạy đến chỗ đàn vịt bu quanh. Ô! Thì ra có hai con cá linh mắc cạn, lươm cá cho vào giỏ và tìm tiếp. Trong khoảng chu vi vài công đất, rải rác đó đây đâu đâu cũng thấy cá linh. Tôi quýnh lên,l ượm cá, bỏ vào giỏ, mắt láo liên tìm con khác. Ngoài rưộng vắng tanh ,không một bóng người. Đúng là đồng không mông quạnh. Khi biết chắc không còn cá cạn nữa, tôi mới vần thùng, lùa vịt cho ăn cữ sáng rồi mau mắn chống xuồng về nhà.Vùa cặp xuồng vào xẽo,tôi la lớn lên.
- Ba má ới phụ đem cá lên.
Cả nhà xúm nhau đem cá lên. Ba má và em gái tôi ai cũng hân hoan. Đối với gia đình hôm nay tôi lập được kỳ công. Trong bữa cơm tối, má tôi cho biết tổng cộng cá tôi bắt dược trên bảy chục con cá linh vè (loại cá lớn cỡ bàn tay).Ba tôi cho biết theo suy đoán của ông, vì cá theo nước lên ruộng tìm mồi, mãi mê kiếm ăn đến chừng nước rút mạnh, cá vội vã tìm đường trở ra sông nhưng vì cỏ lác khô trôi lấp đường nước ra nên chúng bị kẹt
Tuần tới tựu trường, niên học mới bắt đầu. Gặp lại bạn bè sau ba tháng chia tay đáng lẽ tôi vui mừng lắm nhưng hình ảnh những con vịt dễ thương cộng với những thú vui đồng nội vào mùa nước nổi khiến tôi lưu luyến không nguôi.
Tôi không phải là người bép xép, nhưng khi nghe các bạn kể về thành tích bắt cá câu cá của họ trong dịp hè khiến tôi ngứa miệng giọng điệu của tôi có chút tự hào nếu không muốn nói là làm phách .
Ở quê tôi người ta cũng câu cá như mấy bạn.Các bồ biết họ câu để làm gì không?
Tôi tự trả lời luôn.
- Họ câu hoặc hớt cá lòng tong để đặt trúm
Có người không hiểu đặt trúm thế nào. Tôi giải thích với giọng kẻ cả.
- Người ta dùng những con cá nhỏ như lòng tong, cá sặt đổ vào cái nồi nhỏ chế vô ít nước nấu sôi lên cho cá gần rục,t ắt lửa để cho nó nguội. Xong ta tìm lá môn và cho cá đã nấu vào thành từng bọc rồi cột lại. Chiều xuống cho những bọc mồi nầy để trong ống trúm,trước đó phải dùng hom trúm xom cho lủng năm bảy lổ nhỏ. Khi đặt trúm xuống nước từ chỗ ta xom sẽ tiết ra một lớp dầu, lươn theo múi thơm tìm và chui vào ống trúm, sáng rat ta chỉ đổ lươn ra và nếu có đủ gia vị ta làm bữa lươn um ăn cũng khoái khẩu. Nghe xong có người vỗ tay tán thưởng, cũng có tiếng chê phát ra từ bên xóm nữ.
- Nghe ông đó có ngày bán lúa giống
Khen hay chê rồi cùng nhau cười xòa.
Nhân ngày lễ lớn chúng tôi được nghỉ bốn ngày. Hai người bạn cùng nhà trọ Vinh, Tâm quyết định về quê với tôi. Lân người bạn cùng lớp gốc Hoa cũng nằng nặc đòi theo.Sau cùng bốn đứa đáp xe đò cho tiện. Về nhà sau khi cơm nước xong tôi bắt tay vào công viêc đã định sẵn: đặt lờ để bắt cá he, cá sặt làm mồi cắm câu buổi tối. Hôm nay là ba mươi tháng chín nước xung quanh nhà tôi chìm trong biển nước; chiều vưa xuống đã nghe cá lóc táp bộp bộp làm tôi nôn ruột.. Tôi mang câu, Vinh bưng mồi, Lân Tâm lội theo cho vui. Cắm xong hai chục cần câu, tôi vô nhà chuẩn bị đèn pin cho bưởi soi cá tối.Bảy giờ trời vừa nhá nhen,chúng tôi mang giỏ đi thăm câu. May quá có năm con cá mắc câu,Lân mừng quýnh chạy té lăn cù vẫn cười ha hả. Tối đi soi cá cũng bộn. Ba người bạn chứng kiến tận mắt cảnh bắt cá miền quê nhân mùa nước nổi. Hôm sau vừa tờ mờ tôi đã gọi mấy bạn thức dậy ăn sáng. Các bạn không quen nhưng cũng cố nuốt vì tôi cho biết hôm nay sẽ cho các bạn ngao du sơn thủy tới trưa mới về. Vinh, Tâm đi một chiếc xuồng, tôi chống xuồng lớn hơn với Lân vì anh ta chưa lần nào được ngồi xuồng. Mỗi xuồng hai cần câu cá rô với đầy đủ mồi (cào cào móc vào lưỡi câu làm mồi). Các bạn chứng kiến tận mắt cảnh mặt trời đỏ ửng hiện ra ở chân trời, cảnh sinh hoạt ồn ào ngoài ruộng nhân mùa nước nổi: Người giăng lưới, kẻ cắm câu,dặt lờ …
Mặt trời lên cao, tôi chỉ cho các bạn nhìn hoa bông sung mọc khắp với màu sặc sỡ. Ai cũng muốn nhổ bông súngăn thử cho biết. Tôi bảo các bạn đừng vội, người miền quê gọi đây là bong sung “Ma” ăn không ngon.Bông súng cơm hoa màu trắng cọng dài mập ăn ngon hơn. Kế tiếp chúng tôi nhổ cả bó lớn dành cho bữa cơm chiều.
Bây giờ đến màn câu cá rô, Lân đằng mũi, tôi phía sau, cùng thi nhau xem ai câu được cá trước. Anh ta giựt mạnh rồi la lớn.
- Dính rồi Dính rối cá bư !!
Nhìn Lân hân hoan thấy mà thương.
Tiệc vui nào rồi cũng tan. Hôm sau chúng tôi cụ bị thức ăn mang về nhà trọ. Hy vọng ngày hội ngộ ở quê tôi dường như không còn cơ hội để thực hiện. Chiến tranh đã tàn phá quê tôi. Ba má tôi đã vĩnh viễn ra đi. Bạn bè có đứa đã đền xong nợ nước. Số còn lại lưu lạc xứ người. Đường về quê cũ sao xa xôi diệu vợi !
Viết xong ngày 9 tháng September 2011
Nguyễn Thành Sơn
